Viðbrögð við greiningu

Mér hefur oft verið hugsað til þeirra viðbragða sem fólk sýnir þegar það greinist með alvarlega sjúkdóma. Hef pælt lengi í þessum málum í mínu starfi og í seinni tíð sem sá sem upplifir slíkt áfall. Menn bregðast auðvitað misjafnlega við en flestir sýna þó ákveðin merki og sama ferlið. Það er eitt að hafa þekkingun á því ferli sem fer af stað við slík áföll og annað að upplifa það sjálfur.

Að greinast með krabbamein eða aðra alvarlega sjúkdóma er ekki einhver einn stakur viðburður í lífi manns sem líður hjá án þess að hafa áhrif. Að öllu jöfnu er greiningin upphafið af löngu og sársaukafullt ferli sem hefur ekki einungis áhrif á þann sem veikur er heldur og alla sem standa honum nærri. 

Í upphafi verður einstaklingurinn fyrir áfalli og eins konar lostástand kemur upp. Margir upplifa doðatilfinningu, missa hæfnina til að heyra og skilja samhengi og allt rennur út í eitt. Útilokað að meðtaka allt upplýsingaflæðið sem dynur á þeim.  Sumir fyllast vantrú, örvæntingu eða heiftarlegri reiði en jafnvel um leið tómleikatilfinningu og þunglyndi. Í kjölfarið koma gjarnan tilfinningar eins og kvíði og eirðarleysi þannig að viðkomandi eirir ekki við neitt. Líkamleg einkenni geta komið fram eins og hraður hjartsláttur, ógleði og jafvel uppköst. Þetta ástand varir mislengi, allt frá nokkrum sekúndum og upp í klukkustundir. Sumir segjast reyndar ekki upplifa þessa líðan og er það auðvitað einstaklingsbundið.

Næsta skrefið einkennist af miklum tilfinningasveiflum og hinum ýmsum líkamlegu einkennum, það hálfa væri nóg.  Það er öll flóran. Upp eru komnar nýjar aðstæður í lífi viðkomandi sem ógna allri tilverunni og öryggistilfinningu, það er ekki hægt að treysta á neitt. Oft á tíðum er sú tilfinning erfiðari en að takast á við sjúkdóminn. Áhyggjurnar af því sem koma skal og er framundan blossa upp, rannsóknirnar, niðurstöðurnar og meðferðin. Viðkomandi kvíðir fyrir verkjum og vanlíðan og óttast hið óþekkta og ekki síst dauðan. Fæstir eru tilbúnir að horfast í augu við hann.  Nagandi óvissa um afdrif fjölskyldunnar, ekki síst barnanna, um fjárhagsleg áhrif og erfiðleika ætlar viðkomandi lifandi að éta.  

Sumir ná ekki að meðtaka allan pakkan strax og grípa til afneitunar til að verjast sársaukanum. Reiði og sektarkennd koma þarna einnig til sögunnar og reynt er að finna blóraböggul. Þunglyndi er síðan skammt undan sem getur einkennst af söknuði, einsemd og vonleysi. Allt er grátt og engin gleði í lífinu og getur ástandið verið það svart að sjálfsvígshugsanir dúki upp hér. Hughreystandi orð og klapp á öxlina dugar skammt hér. Líkamlegu einkennin magnast; hjartsláttarköstin, herpingurinn í brjóstinu og maganum hausverkurinn, munnþurrkurinn, sviminn, þróttleysið, síðþreytan og nefndu það. Svona getur þetta gengið vikum og mánuðum saman. Einkennin og líðanin versna auðvitað ef fleiri áhyggjur bætast við, það gefur auga leið.

Þetta ástand lýkur þó sem betur fer og tekur enduruppbyggingi síðan við. Loksins. Viðkomandi tekur á þeim málum sem hann var allsendis ófær um áður og  leitast við að koma á jafnvægi í sínu lífi á nýju. Meðferðinni trúlega lokið þegar hér kemur við sögu og jafnvel bjart framundan. En þá gerist það óvænta; depurðin getur helst yfir viðkomandi að nýju, akkúrat þegar allir ganga að því vísu að nú sé allt í lagi. Depurðin kemur því öllum í opna skjöldu enda virðist hún gjörsamlega vera í bullandi mótsögn við gang mála og staðreyndir.  En viðkomandi upplifir það sterkt og veit að ekkert verður eins og áður. Það hefur allt breyst og lífið hefur tekið kúvendingu.

Þetta tímabil einkennist af óeðlilegri þreytu sem er í raun andleg þreyta eftir öll átökin og ósköpin síðustu vikur og mánuði. Það skilja hins vegar fæstir, hvorki sjúklingurinn sjálfur né aðstandendur.  Viðkomandi þorir ekki að trúa á batan enda líkamleg einkenni svo sannarlega til staðar og menn túlka þau að sjálfsögðu á versta veg.  Þó meinið sé farið, standa fyrri heilsufarsvandar nefnilega eftir. Andlegri þreytu fylgja svo líkaleg einkenni sem birtast í ýmsum myndum.

Hringnum er síðan lokað með síðasta stiginu í þessu ferli þegar nýtt jafnvæfi hefur myndast. Mannskepnan leitast nefnilega alltaf við að ná aftur jafnvægi þegar því hefur verið raskað. Þeir sem sleppa í gegn telja sig þroskaðri og reynslunni ríkari, sjónarhornið og viðhorf til lífsins hafa gjörbreyst. Væntingar, forgangsröðun og áherslur verðar aðrar og ekki síst; lífsviljinn er sterkari en nokkurn tíman fyrr. Sumir kúvenda lífi sínu og taka upp breytta siði, aðrir láta gamla drauma rætast o.s.frv.

En órtinn hverfur hins vegar ekki og viðkomandi upplifir trúlega alltaf ákveðið óöryggi. Hann er alltaf á vaktinni, viðbúinn því versta. Hann hefur breyst og verður aldrei eins og áður. Getur sú breyting  verið neikvæð  en sem betur fer oftast jákvæð.  

 

 

 

.

Athugasemdir

[Baldvin Baldvinsson (IP-tala skráð) 2.10.2007 kl. 09:57]

Góðan daginn.  

Það hryggir mig að heyra að þú skulir berjast við krabbamein.  Voandi læknast það.

En lýsingar þínar eru hreint frábærar fyrir mann eins og mig sem ekkert er að en allt er að samt sem áður. Eins og maður berjist við fortíðar drauga  og það langt aftur í aldir. Það er svo skrýtið samt sem áður að lesa lýsingar manneskju með krabbamein og þær passa svo undur vel við lýsingar manns sjálfs á ástandi manns að maður gæti sjálfur hafa setið við pennann. Eg sem sagt vil bara þakka þér fyrir þennan frábæra pistil.

Farðu vel með þig og veittu birtunni aðgang í lífi þínu.

BB 

[Þórdís tinna, 2.10.2007 kl. 19:23]

Aldeilis sérlega góð skrif hjá þér í dag- snerta mann inn að hjartarótum.  Svo mikið satt í þessu hjá þér.  Vona að allt gangi vel hjá þér mín kæra - þú ert að standa þig alveg ótrúlega vel í gegn um þetta allt saman.  Takk fyrir þessi skrif

[Guðrún Jóna Gunnarsdóttir, 3.10.2007 kl. 01:02]

Heill og sæll Baldvin og takk fyrir innlitið á síðuna mína og fyrir "commentin". Ég er sem betur fer sloppin,  enn  sem komið er. Baráttan hefur verið brött í víðasta skilningi þess orðs og þá hafa veikindin sem slík ekki endilega hafa verið verst.

Það vill hins vegar svo til að við hvert áfall, upplifur  maður nákvæmlega sama ferlið. Mismunandi áherslur, slaufur og útidúra  og hver  finnur sína leið út  úr áfallinu. Í öllu falli eru áföll alltaf erfið og bjargráðin fá, á stundum. Mér finnst skorta á umræðu  og  úrræði. Öll erum við ,jú, mannleg og göngum  í gegnum  svipað, með misjöfnum hætti þó.

Birtan hlýtur að rata inn til mín  þó seint verði,  ég trúi því  í öllu falli. .  Ég er sem betur fer heppin og sloppin, ennþá. Ég þekki það hins vegar af eigin raun að einmitt getur lífið verið  svona í raun er það þannig að þetta ferli fer alltaf í gang hjá öllum, þegar við lendum í áföllum. Mismunandi slaufur og útidúrar, einkenni og blæbrigði

[Guðrún Jóna Gunnarsdóttir, 3.10.2007 kl. 01:04]

Tölvudraugur á ferð sýnist mér. Biðst velvirðingar eins konar "copy" "paste" í textanum.

[Guðrún Jóna Gunnarsdóttir, 3.10.2007 kl. 01:13]

Sæl Þórdís Tinna, mikið var gaman að fá þig í "heimsókn". Sjálf hef ég haft bæði gaman og mikið gagn af lestri af þinni síðu enda ertu alveg ótrúleg manneskja.

Við eigum það sameiginlegt að berjast við sama fjanda og þó ég hafi verið heppnari en þú, ennþá þá veit ég að þú hefur betur gagnvart sjúkdómnum. Þegar ég vissi ekkert um horfur eða stöðu þá varst það þú og vinkona þín hún Ásta Lovísa sem bókstaflega hélduð í mér gangandi. 

Ég get því ekki annað sagt en takk fyrir mig, Þórdís Tinna. EInhvern veginn finnst mér að við ættum að hittast; Gíslína, þú og ég