Áhrif alvarlegra veikinda

Það að greinast með alvarlegan sjúkdóm er mikið áfall fyrir hvern þann sem í slíku lendir sem og ættingja hans. Hjá flestum hefst baráttan gegn sjúkdómnum nánast samstundis, lífsviljinn rekur menn af stað og allt lagt í sölurnar til að sigra baráttuna.  Krabbameinssjúkir hika ekki við að undirgangast erfiðar aðgerðir svo ekki sé minnst á lyfjameðferð sem er ekkert annað en eitur í líkaman sem ræðst ekki einungis á sjúkar frumur, heldur og einnig heilbrigðar.  Afleiðingarnar eru skelfilegar, ógleði, uppköst, þreyta, slappleiki, lystarleysi, megrun, svimi, blóðleysi, aukin blæðinga- og sýkingarhætta og ég veit ekki hvað og hvað. Menn hika hins vegar ekki við að leggja þessi ósköp á sig, allt er lagt í sölurnar til að komast yfir sjúkdóminn. 

Afleiðingarnar eru hins vegar ekki einungis líkamlega.  Félagsleg færni minnkar, menn hafa hreinlega ekki heilsu og þrek til að vera jafnvirkir, öll orkan fer í að berjast við vágestinn og aukaverkanir lyfjanna. Margir þeirra sem veikjast af krabbameini verða óvinnufærir, a.m.k. tímabundið.  Sumir eru heppnir og halda sínum launum, aðrir ekki og verða að láta sér duga hungurlús frá TR sem enginn getur lifað af.  Sumir eru stöndugir fjárhaglslega og geta mætt tekjuskerðingu á meðan aðrir eru skuldugir og þurfa að greiða afborganir lána o.fl.  Sem sé hinn meðal Jón.

Í öllu falli minnka yfirleitt tekjurnar og möguleikar til aukavinnu þurrkast út.  Þar á ofan bætist við kostnaður vegna veikindanna per se.  Það er nefnilega einungis fyrir vel stæða Íslendinga að veikjast alvarlega án þess að fjármálin hrynji.  Þrátt fyrir niðurgreiðslu og afsláttarkort sem hver og einn fær þegar hann hefur  greitt 18 þús. kr. fyrir tiltekna heilbrigðisþjónustu, þarf sjúklingurinn alltaf að greiða ákveðinn hluta af lækniskostnaði og rannsóknum. Í mörgum tilfellum þarf hann að greiða fyrir lyf þó krabbameins- og verkjalyf séu greidd af TR.  Þeir sem búa á landsbyggðinni þurfa að leggja út fyrir öllum ferðakostnaði sem og kostnaði vegna gistingu þegar það á við en fá einhvern hluta endurgreiddan eftir dúk og disk.  Í flestum tilfellum verða maki eða börn að fylgja viðkomandi í meðferðir af ýmsu tagi sem þýðir aukinn kostnaður og hugsanlega tekjutap fyrir nánustu ættingja.

Óski sjúklingurinn eftir sálfræði- eða hjúkrunarþjónustu verður hann að greiða hana sjálfur að fullu, slík þjónusta er ekki greidd niður. Þeir sem þurfa að fara í endurhæfingu, greiða alltaf tiltekinn hluta af þeirri þjónustu sem er dýr. Á meðan lyfjameðferð stendur eða þegar sjúkdómurinn er virkur er matarlystin lítil, ef þá nokkur og allt gert til að finna "óskafæði" hvers og eins.  Það eitt er kostnaðarsamt þannig að verðið á innkaupakörfunni hækkar ískyggilega ef menn leggja sig fram við að koma einhverju ofan í sig.  Þeir sem ekki eru það heppnir að eiga góða "altmulig menn" sem gera við alla hluti eftir þörfum, þurfa að kaupa vinnu iðnaðarmanna á meðan þeir sjálfir eru óvígir og svona lengi mætti telja upp kostnaðarliðina.

Fyrir meðal Jóninn og Gunnuna þýða alvarleg veikindi eins og krabbamein, fjárhagslegir erfiðleikar. Þegar fram í sækir fer að bera á greiðsluerfiðleikum hjá mörgum, afborganir dragast aftur úr, yfirdráttarheimildin hækkar og vaxtakostnaður rýkur upp úr öllu valdi.  Blessaður vítahringurinn fer á fullt og allt í óefni.  Nú, þeir sem ekki njóta launagreiðslna í veikindum sínum, fara hreinlega á hausinn fyrr en síðar.

Það er nefnilega bláköld staðreynd að fjármála- og lánastofnanir hafa almennt ekki mikla þolinmæði gagnvart  viðskiptavinum sínum þegar alvarleg veikindi bera að.  Menn verða að borga sínar skuldir, ekkert múður og auðvitað verða allir að greiða sínar skuldir, um það er ekki deilt. En fjandinn hafi það, bankar og aðrar lánastofnanir gætu hæglega komið til móts við viðskiptavini sína með einhverjum sveigjanleika og skuldbreytingum til að gera mönnum lífið auðveldara.  Hagnaður þessara stofnana er það mikill að ætla mætti að hægt væri að sveigja eitthvað til, viðskiptavinurinn greiðir háa vexti fyrir skuldbreytingar og lengingu lána þannig að stofnanirnar tapa engu en viðskiptavinurinn fær kannski meira svigrúm til að standa í sinni baráttu upp á líf og dauða. Það er nefnilega miklu meira en nóg að standa í því að berjast fyrir lífi sínu, svo baráttan við lánastofnanir bætist ekki við.

Íbúðalánasjóður er eina lánastofnunin sem hefur það í stefnu sinni að koma til móts við einstaklinga í þreningum.  Bankarnir vilja sjóðinn  út enda hagnaðarvonin meiri þegar hann er farinn.  Sjúklingar missa örugglega hraðar húsnæði sitt en ella.  Skyldu sveitarfélögin þá vera reiðubúin að tryggja þeim húsnæði eins og þeim ber??  Ég tel að fæst þeirra séu í stakk búin til þess.  Það að LÍN skuli ekki taka tillit til alvarlegra veikinda og tekjuskerðingar finnst mér grafalvarlegt mál, lögreglumál eins og Einar Bárðar myndi kalla það.  LÍN fellir niður námslán ef lántaki deyr en það er ekki hægt að taka tillit til viðkomandi á meðan hann er að berjast og það með tekjuskerðingu ofan á allt annað álag.  Ótrúlegt!

Í öllu falli hafa veikindi eins og krabbamein alvarlegar afleiðingar fyrir fjárhag þess sem veikist.  Oft er um að ræða margra mánaða veikinda- og endurhæfingaferli, sumir ná aldrei fyrri starfsorku og því upp á náðir TR og örorkumats komnir.  Öll vitum við að enginn lifir á þeim greiðslum einum saman.  Fjárhagsleg áhrif verða margföld ef sjúklingurinn er eina fyrirvinnan á sínu heimili, það gefur auga leið.  Ekkert má út af bera, allur aukakostnaður sem hlýst af lífsbaráttunni verður óyfirstíganlegur og enginn "munaður" kemur til greina, þ.m.t. óhefðbundnar leiðir til lækninga sem sjúklingurinn verður að greiða að fullu sjálfur.

Það er mín skoðun og reynsla að þegar einstaklingur veikist af alvarlegum og lífshótandi sjúkdómi, beinist öll athyglin að honum sem slíkum og þeim hefðbundnu meðferðarúrræðum. Gerð er sú krafa að sjúklingurinn fari í gegnum allar hefðbundin meðferðarúrræði, hversu erfið  sem þau kunna að vera. Hins vegar gleymist all oft að menn hugsi út í aðrar afleiðingar veikindinna, t.d  félagslega einangrun og fjárhagsörðugleikana sem oft verða til þess að sjúklingurinn og fjölskyldan verður að fara úr eigin húsnæði, selja allt sem telst til eigna og ganga í gegnum erfiðar breytingar í ofanálag við áfallið og meðferðina sem fylgir sjúkdómnum og baráttunni við að halda lífi.  Krabbameini og öðrum alvarlegum sjúkdómum fylgir alltaf tekjulækkun/-missir í einhverjum mæli og kostaðarauki. Vissulega væri ástandið avarlegra ef stéttafélaga nyti ekki við en það er engu að síður alvarlegt og getur haft afdrífaríkar afleiðingar í för með sér fyrir sjúklinginn og fjölskyldu hans.

Mér er það með öllu óskiljanlegt af hverju ekki er til einhver sjóður sem sjúklingar geta leitað í ef í harðbakkan slær. Mér er það einnig með öllu óskiljanlegt af hverju bankar og aðrar lánastofnanir geta ekki sýnt sveigjanleika og boðið fram úrræði þegar þess er þörf, ekki síst gagnvart viðskiptavinum sínum sem eiga eignir eða hafa aðra tryggingu. Þá er ég ekki að tala um vaxtalaus úrræði. Í flestum tilfellum myndi einhver tímabundin hliðrun og sveigjanleiki nægja til þess að fólk lenti ekki í slæmum málum og þyrfti ekki að selja ofan af sér eða aðrar eigur sínar. Í öllu falli ætti kerfið að sjá til þess að sjúklingar fengju ráðgjöf og aðstoð í fjármálum þegar veikindi steðja að og að þeir önnuðust samningagerð fyrir sína skjólstæðinga.  Félagsráðgjöf spítalanna er ekki nógu kröftug til að sinna því hlutverki, ráðgjöfin snýst fyrst og fremst um réttindi manna hjá TR og um aðengi  opinberri þjónustu.

Sem betur fer bregðast Íslendingar flestir vel við þegar beiðni um stuðning berst frá vinum og vandamönnum þeirra sem eru að kljást við erfið veikindi.  Með þeim stuðningi hefur ýmsum vandamálum verið útrýmt eða dregið úr þeim í það minnsta. Í mörgum tilfellum hefur slíkur stuðningur gert sjúklingum kleift að sinna baráttunni gegn sjúkdómnum og jafnvel leita annarra meðferðarúrræða en þeirra hefðbundnu hér á Fróni og það er frábært.  Í sumum tilfellum hefur stuðningur orðið til þess að sjúklingurinn á ofan í sig og á og enn öðrum tilfellum hefur hann komið í veg fyrir gjaldþrot sjúklingsins.

Ég vona að fólk taki vel við sér við beiðni vina og vandamanna Gíslínu sem ég fjallaði lítilega um í síðustu færslu.  Eins og hún segir hreinskilningslega sjálf þá er hún hvorki rík né fátæk en það eitt að bæta við kostnaði vegna óhefðbundins meðferðarúrræðis, ofan á allan annan kostnað og tekjutap, getur reynst mönnum ofviða.  Ég var því stolt af landanum þegar ég las á heimasíðu hennar að viðbrögð hafi verið góð fram til þessa og vona ég svo sannarlega að þau verði það áfram. Okkur munar ekki um að sleppa einni bíóferð eða djammhelgi.  Stuðningur getur gert gæfumuninn í baráttunni gegn þeim fjanda sem krabbamein er. 

 

Athugasemdir

[Helgi Jónsson, 26.8.2007 kl. 02:59]

Heyr, Heyr Það þyrfti að koma einhverju skikki á bæði lánstofnanir og eins að hækka bætur TR þannig að fólk komist sæmilega af í alvarlegum veikindum.

Meira af þessu og koma áleiðis til stjórnvalda, að þetta gangi ekki lengur.

[Guðrún Jóna Gunnarsdóttir, 26.8.2007 kl. 18:11]

Það er mikið rétt Helgi, það er miklu meira en nóg að standa í lífróðrinum með tilheyrandi veikindum og aukverkunum svo maður þurfi ekki einnig að kikna undan bönkunum og öðrum lánastofnunum. Þeir fá alltaf sitt, alla vega á endanum og ávöxtunin á sveigjanleikanum er arðbær í meira lagi.

[Gíslína Erlendsdóttir, 26.8.2007 kl. 18:57]

ÉG held að ég hafi aldrei verið meira sammála neinu sem ég hef lesið. Eins og talað út úr mínu hjarta. Ótrúlegt að þetta kerfi skuli ekki löngu hafa verið tekið í gegn, þjóðarskömm.  Í mínum huga er þetta sorglegur brandari, alþingismönnum og ráðamönnum öllum til skammar. Ég er lent í þessari fátækragildu og þótt ég eigi eigið húsnæði og gæti selt það til að komast af sé ég ekki hvernig ég kæmist yfir það álag ofan á allt annað og er þó ekki mjög veik. Í sambandi við íbúðalánasjóð þá ætti að friðlýsa hann, ef bankarnir fá þetta allt á sitt borð þá getum við gleymt öllu sem heitir mannlegur þáttur. Takk fyrir þessa umræðu Guðrún og takk fyrir að minnast mín.  Ég setti slóðina þína inn á bloggið mitt, þetta verða allir að lesa.

[Guðrún Jóna Gunnarsdóttir, 26.8.2007 kl. 22:49]

Það sama hér Gíslína, ég lenti sjálf í þessari gildru og vítahring og hef þurft að bregðast við því sem ekki er sársaukalaust. Hefði verið hægt að komast hjá því ef einhver sveigjanleiki eða lenging lána hefði komið til. Minn viðskiptabanki hefur alla vega ekki sýnt neina miskunn, síður en svo.  Harkan hefur verið yfirgengileg og hófst örstuttu eftir að ég jarðaði eiginmann minn og ég í miðri meðferð.  Henni hefur ekki linnt síðan. Sem betur fer verð ég ekki öreiga en allar forsendur gjörbreytast og lífsgæðin minnka. Ég þekki þó til margra í gegnum mitt starf sem hfa farið enn ver út úr málum.

Tek undir með þér varðandi friðlýsingu Íbúðalánasjóðs.  Bankarnir eiga ekki að koma nálægt honum. Er skíthrædd við núverandi ríkisstjórn í þeim efnum.  Nú veltur á Samfylkingunni.